آموزه های اخلاقی خواب و رویا و تأثیر آن بر تحوّل شخصیت عرفا

به تصور عوام، رویاها تصاویر مهمل و بیهوده اند اما در سه رویکرد اسطوره ای، روانشناختی و معرفتی رویا دارای معانی خاصی است. در عالم اسطوره رویا به معنای تاریخ، پدیده و طبیعتی نمادین است و در حیطه روانشناختی رویا زبان ناخودآگاهی معنا می شود. اما در عالم عرفان رویا گستره ای از مفاهیم ماوراء طبیعـی است. اساطیر که در ژرف ساخت خود حقیقت اند، از طریق هماهنگ شدن با نیازهای متنوع روانی و اجتماعی انسان و گذر از صافی ناخودآگاه به رویاهای انسان به شکل نمادین نفوذ کرده و با ایجاد تعادل و سازش بین انسان و پیچیدگی های روان او و طبیعـت پیرامـون خویـش از طریق رویا تأثیرات خود را بـر انسان نشـان می دهند. در قلمرو روانشناسی، «کهن الگوها» از طریق تجلی نمادین در رویاها بر اندیشه های ناهشیار انسان تأثیر گذاشته و آنها را سازماندهـی می نماید. کهن الگو هم در شکل و هم در محتوای خود بـر انسان اثرگذار است. در شکل به صورت استعداد و تمایل و در محتوا به شکل تصـاویر ذهنی و نمادها به انسان عرضـه می گردد و باعث می شود که سطح هشیاری انسان در الگویی مشخص، مرتب و سازماندهی شود و در نهایت در بُعد غایی خود در انسان تعادل روانی و شخصیتی ایجاد می نماید.اما اثرگذاری رویا بر انسان در عالم عرفان، گاه به صورت مفاهیم حسی و با واسطه است( دیدن جبرئیل) و گاه رویا مفاهیم را به صورت انزال معانی و مفاهیم الهی بر قلب انسان وارد نموده و منجر به ادراک وجدانی صوفیانه می گردد. این سه رهیافت با تکیـه بر مبانی نظری و شرح احوال و اقوال خود عرفا همه رویاها را مهمل نمی شمارد بلکـه برخی از رویاهـا را دارای کـارکـرد و مشحـون از ارزشهـا و آموزه های اخلاقی می داند.رویاهای مبشر یا صادقه سراسر معنا و مفهوم بوده و دارای مهمترین کارکرد یعنی عامل تحوّل و انقلاب درونی شخصیتها می باشند. شخصیت سمبلیک شیخ صنعان در منطق الطیر، بشر حافی، ناصر خسرو و جامی و ... شخصیتهایی هستند که تحول و انقلاب باطنی آنها به برکت یک رویا شکل گرفته است. کلید واژه ها : خواب، رویا، خیال، واقعه، وحی، عارف، کشف و شهود، الهام، اسطوره